ایران در درمان ناباروری هم سطح مراکز پیشرفته دنیا است
امروزه اصطلاحاتی همچون PGD و PGS در حوزه های ژنتیک و تولید مثل بسیار شنیده می شود، اما این اصطلاحات چه معنایی دارند و چگونه علوم و فناوری های ژنتیکی را به علوم و فناوری های تولید مثلی پیوند می دهند. اینها روش هایی برای ناباروری هستند و خوشبختانه در ایران تمام این روش های پیشرفته ژنتیکی، هم سطح با مراکز پیشرفته جهان، قابل دسترسی است.
به گزارش روابط عمومی مرکز فوق تخصصی درمان ناباروری و سقط مکرر ابن سینا ، دکتر سعیدرضا غفاری، متخصص ژنتیک و مسوول کلینیک سلامت مادر، جنین و نوزاد این مرکز در برنامه پایان ناباروری با اشاره به پیشرفت روش های درمان ناباروری در جهان و ایران گفت: حدود چهار دهه از شکل گیری روش های کمک باروری می گذرد و در این مدت شانس بالقوه موفقیت درمان از پنج درصد به بیش از ۸۰ درصد رسیده است که این آمار نشان دهنده پیشرفت شگفت انگیز علوم و فناوری های تولید مثلی است، یکی از دلایل افزایش موفقیت این درمان ها نیز رشد و توسعه دانش و فناوری های ژنتیکی است.
این متخصص ژنتیک با اشاره به عوامل متعدد موثر در وقوع بارداری افزود: یک بارداری موفق نیازمند عناصر متعددی است که برخی مربوط به جنین، برخی مربوط به مادر و برخی مربوط به محیط است، تکنیک های ژنتیکی می توانند در ارزیابی سلامت جنین کمک کننده باشند، در واقع به طور طبیعی سیستم حیات به گونه ای طراحی شده که سلامت و قدرت لازمه بقا و ماندگاری است، در حوزه تولید مثل نیز، جنین هایی می توانند مراحل تقسیم سلولی، لانه گزینی و رشد را طی کنند که سالم باشند، یعنی ژنتیک سالمی داشته باشند. اینجا است که علم ژنتیک با تکنیک هایی مثل تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی و غربالگری ژنتیکی پیش از لانه گزینی برای ارزیابی سلامت و انتخاب بهترین و سالم ترین جنین ها به کمک علوم باروری می آید.
همچنین دکتر مریم رفعتی، متخصص ژنتیک و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا نیز در ادامه به تفاوت این دو تکنیک و کاربردهای آنها اشاره کرد و گفت: گاهی با زوج هایی روبرو هستیم که سابقه بیماری یا معلولیت خاصی در خود یا افراد خانواده خود دارند، برای این دسته از زوج ها از تکنیک ژنتیکی تشخیص پیش از لانه گزینی جنین یا PGD استفاده می کنیم، در واقع در این گروه ما می دانیم که باید به دنبال یک اختلال ژنتیکی خاص، مثلاً تالاسمی، بگردیم و جنین های مبتلا به این ناهنجاری ژنتیکی را کنار بگذاریم.
وی افزود: اما گروه دیگری از زوج ها هستند که در خانواده خود سابقه هیچ مشکل یا بیماری ژنتیکی ندارند و آزمایش های ژنتیکی آنها نیز نرمال است، اما دچار سقط مکرر یا شکست مکرر درمان ناباروری می شوند ، برای این گروه از تکنیک غربالگری ژنتیکی پیش از لانه گزینی جنین یا PGS استفاده می کنیم، در این روش ما به دنبال یافتن اختلال یا بیماری کروموزومی خاصی نیستیم، بلکه وضعیت ژنومیک جنین را به طور کلی بررسی می کنیم تا بتوانیم جنین های سالم تر را انتخاب کنیم.
غفاری ادامه داد: نباید فراموش کنیم که در بارداری طبیعی نیز شانس بارداری در هر ماه ۲۰ درصد است که کمتر از شانس بارداری در هر سیکل آی وی اف است، اما چرا فقط ۲۰ درصد، زیرا در مورد ۸۰ درصد باقیمانده، درصد قابل توجهی از جنین های تشکیل شده به لحاظ کروموزومی ناسالم اند به همین دلیل یا توان تکثیر و رشد ندارند یا موفق به لانه گزینی در رحم نمی شوند یا سقط می شوند، در آی وی اف یا روش های کمک باروری نیز همین اتفاق می افتد. یعنی در ترکیب کروموزومی جنین که حاصل ۲۳ کروموزوم از مادر و ۲۳ کروموزوم از پدر است، ممکن است اختلالات یا ناهنجاری هایی رخ دهد که از روی ظاهر جنین قابل تشخیص نیست، در چنین مواردی، تکنیک ژنتیکی PGS به ما کمک می کند که بتوانیم جنین های شکل گرفته در محیط آزمایشگاهی را به طور کامل از لحاظ ژنومیک بررسی کنیم.
غفاری به نقش عوامل ژنتیکی در بروز سقط مکرر اشاره کرد و گفت: شایع ترین علت سقط جنین اختلالات کروموزومی است. اختلالات کروموزومی ممکن است به صورت متعادل در پدر یا مادر وجود داشته باشد، اما به صورت نامتعادل در جنین بروز یابد و منجر به سقط شود. در چنین حالتی، گام نخست بررسی ژنتیکی محصولات بارداری است. اگر به هر دلیل محصول بارداری قابل ارائه به آزمایشگاه نبود، پدر و مادر باید به لحاظ ژنتیکی بررسی شوند تا از بروز سقط مکرر یا معلولیت و بیماری ژنتیکی در نوزاد پیشگیری شود. این کار در نهایت چند ماه زمان می برد، اما از عوارض جدی طولانی مدت جلوگیری می کند.
وی اظهارداشت: خوشبختانه در ایران تمام تکنیک های پیشرفته ژنتیکی، هم سطح با مراکز پیشرفته جهان، قابل دسترسی است اما به هرحال این روش ها هزینه بر است و لازم است از زوج های نابارور حمایت مالی شود تا بتوانند از این دستاوردها بهره مند شوند. در واقع، این امر هم از بار اندوه و نگرانی خانواده ها می کاهد و هم از لحاظ سیاست های کلان جمعیتی و بهداشتی مهم است و سیاست گذاران و مدیران ارشد کشور باید به تسهیل شرایط استفاده از خدمات درمان ناباروری در کشور به طور ویژه توجه کنند.
همچنین دکتر رفعتی افزایش سن را یکی از عوامل افزایش احتمال بروز ناهنجاری های ژنتیکی دانست و گفت: هرچه سن خانم بالاتر برود، خطر بروز اختلالات کروموزومی در جنین بیشتر می شود. اگر در سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی، خطر بروز اختلالات کروموزومی ۴۰ تا ۵۰ درصد باشد، در ۳۰ تا ۴۰ سالگی به ۶۰ درصد می رسد و پس از ۴۰ سالگی به بیش از ۷۰ درصد می رسد، بنابراین در سنین بالا، شانس داشتن جنین سالم کمتر می شود، اما باز هم می توان با استفاده از تکنیک PGS جنین های باکیفیت را پیدا کرد و انتقال داد.
وی با تاکید بر تمایز PGS به روش فیش که قبلاً انجام می شد با PGS به روش جدید، یادآور شد: در گذشته PGS صرفا برای غربالگری چند بیماری یا ناهنجاری خاص انجام می شد و فقط جابه جایی یا اختلال چند کروموزوم قابل بررسی بود، این روش دیگر منسوخ شده است و ارزش علمی ندارد و به افزایش شانس موفقیت درمان ناباروری یا سقط مکرر کمکی نمی کند، اما انجام PGS به روش جدید بررسی کامل و کلی همه کروموزوم ها در یک سلول نمونه از جنین است و با استفاده از این روش می توان سلامت ژنتیکی جنین را به طور کامل ارزیابی کرد.
ایرانامام خمینی انقلاب اسلامی دستاوردهای انقلاب اسلامی درمان ناباروری http://www.dastavardha.com/
